ชาติทุกข์ พึงเห็นดุจการเข้าไปสู่ ที่มหากันดาร

ชาติทุกข์ พึงเห็นดุจการเข้าไปสู่ ที่มหากันดาร อันมีโทษ แสดงถึงความเสื่อมและความพินาศที่เกิดขึ้นกับคนที่หมดกำลังและหมดความพยายามในการเปลี่ยนแปลงสถานการณ์

ชาติทุกข์ พึงเห็นดุจการเข้าไปสู่ ที่มหากันดาร อันมีโทษ ชราทุกข์ พึงเห็นดุจคนที่ไม่มี ข้าวและน้ำในที่นั้น หมดกำลังลง มรณทุกข์ พึงเห็นดุจการถึงความเสื่อม และความพินาศด้วยสัตว์ร้าย เป็นต้น ของคนที่หมดกำลัง ผู้หมดความพยายามในการเปลี่ยนอิริยาบถ อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค ญาณกถา ทุกขสัจนิทเทส