คำอธิบายคำว่า"
สันโดษ"จากพจนานุกรมพุทธศาสตร์
ฉบับประมวลธรรม เรียบเรียงโดยพระธรรมปิฏก(ป.อ.ปยุตโต)
ฉบับพิมพ์ครั้งที่๑๒(พ.ศ.๒๕๔๖) หน้า๑๒๒ มีคำอธิบายดังนี้
สันโดษ หมายถึง ความยินดี,ความพอใจ,ความยินดีด้วยของของตน
ซึ่งได้มาด้วยเรี่ยวแรงความเพียร โดยชอบธรรม,
ความยินดีด้วยปัจจัยสี่ตามมีตามได้,ความรู้จักอิ่มรู้จักพอ
(ที. อ1/253; ม.อ.2/188; อง.อ .1/81ขุททก.อ.159; อุ.อ.288; ฯลน.)สันโดษ ๓ และ๑๒
(ความ ยินดี,ความพอใจ,ความยินดีด้วยของของตนซึ่งได้มาด้วยเรี่ยวแรงความเพียรโดย ชอบธรรม,ความยินดีด้วยปัจจัยสี่ตามมีตามได้,ความรู้จักอิ่มรู้จักพอ)... ประกอบด้วย๑. ยถาลาภสันโดษ(ยินดี ตามที่ได้,ยินดีตามที่พึงได้ คือตนได้สิ่งใดมา หรือเพียรหาสิ่งใดมาได้ เมื่อเป็นสิ่งที่ตนพึงได้ ไม่ว่าจะหยาบหรือประณีตแค่ไหน
ก็ยินดีพอใจด้วยสิ่งนั้น ไม่ติดใจอยากได้สิ่งอื่น ไม่เดือดร้อนกระวนกระวายเพราะสิ่งที่ตนไม่ได้
ไม่ปรารถนาสิ่งที่ตนไม่พึงได้หรือเกินไปกว่าที่ตนพึงได้โดยถูกต้องชอบธรรม
ไม่เพ่งเล็งปรารถนาของที่คนอื่นได้ ไม่ริษยาเขา)๒.ยถาพลสันโดษ(ยินดี ตามกำลัง คือ ยินดีแต่พอแก่กำลังร่างกายสุขภาพและวิสัยแห่งการใช้สอยของตน
ไม่ยินดีอยากได้เกินกำลัง ตนมีหรือได้สิ่งใดมาอันไม่ถูกกับกำลังร่างกายหรือสุขภาพ
เช่น ภิกษุได้อาหารบิณฑบาตที่แสลงต่อโรคของต
หรือเกินกำลังการบริโภคใช้สอย ก็ไม่หวงแหนเสียดายเก็บไว้ให้เสียเปล่า
หรือฝืนใช้ให้เป็นโทษแก่ตน ยอมสละให้แก่ผู้อื่นที่จะใช้ได้
และรับหรือแลกเอาสิ่งที่ถูกโรคกับตนแต่เพียงที่พอแก่กำลังการบริโภคใช้สอย ของตน)๓.ยถาสารุปปสันโดษ(ยินดี ตามสมควร คือ ยินดีตามที่เหมาะสมกับตน อันสมควรแก่ภาวะ ฐานะ แนวทางชีวิต
และจุดมุ่งหมายแห่งการบำเพ็ญกิจของตน
เช่น ภิกษุไม่ปรารถนาสิ่งของอันไม่สมควรแก่สมณภาวะ หรือภิกษุบางรูปได้ปัจจัยสี่ที่มีค่ามาก
เห็นว่าเป็นสิ่งสมควรแก่ท่านผู้ทรงคุณสมบัติน่านับถือ ก็นำไปมอบให้แก่ท่านผู้นั้น
ตนเองใช้แต่สิ่งอันพอประมาณ หรือภิกษุบางรูปกำลังประพฤติวัตรขัดเกลาตน
ได้ของประณีตมา ก็สละให้แก่เพื่อนภิกษุรูปอื่นๆ ตนเองเลือกหาของปอนๆมาใช้
หรือตนเองมีโอกาสจะได้ลาภอย่างหนึ่ง
แต่รู้ว่าสิ่งนั้นเหมาะสมหรือเป็นประโยชน์แก่ท่านผู้อื่นที่เชี่ยวชาญถนัด สามารถด้านนั้น
ก็สละให้ลาภถึงแก่ท่านผู้นั้น ตนรับเอาแต่สิ่งที่เหมาะสมกับตน) สันโดษ๓นี้เป็นไปในปัจจัย๔ แต่ละอย่าง จึงรวมเรียกว่า"สันโดษ ๑๒" อนึ่ง สันโดษ๓นี้เป็นคำอธิบายของพระอรรถกถาจารย์ ซึ่งมุ่งแสดงข้อปฏิบัติของพระภิกษุโดยเฉพาะปรากฏในอรรถกถาและฎีกามากมายไม่น้อยกว่า ๑๐แห่ง
คฤหัสถ์พึงพิจารณาประพฤติปฏิบัติตามสมควรhttp://gotoknow.org/...mma-study/61899
image001.jpg 18.86KB
144 downloads
