....มีชายชราคนหนึ่ง เป็นคนรับใช้ของเศรษฐีกำลังตัดหญ้าในสนาม เมื่อถึงเวลาเลิกงาน ชายชราก็หยุดทำงาน นั่งพักผ่อนโคนต้นไม้ที่ร่มครึ้ม ชัวพักใหญ่ชายชราก็ได้ยินเสียงฝีเท้าน้อย ๆ ทำให้เขาตื่นจากภวังค์ เมื่อหันไปมองก็เห็นนกกะทาตัวหนึ่งเดินเฉียดมาใกล้ มือไวเท่าความคิด ชายชราตะครุบเจ้านกกะทานั้นไว้ได้ ภายใต้อุ้งมือทั้งสองของชายชรา นกกะทาตัวสั่นระริกด้วยความกลัว และยิ่งเพิ่มความหวาดกลัวตัวสั่นเป็นทวีคูณ เมื่อชายชราหนีบตัวมันไว้ระหว่างมือซ้ายกับหน้าอกของ เขา และใช้มือขวาปลดมีดออกจากบั้นเอวด้วยอาการที่เชื่องช ้า
....ในขณะที่ชายชรายังมิทันที่จะจัดการอะไรลงไป เขาก็ได้รับความประหลาดใจอย่างสุดขีด เมื่อได้ยินเสียงนกกะทาพูดด้วยสำเนียงแปร่ง ๆ ว่า
โปรดอย่าเพิ่งฆ่าฉันเลย ไหน ๆ ฉันก็จะตายอยู่แล้ว ขอให้ฉันได้มอบมรดกอันมีค่า 4 ชิ้นไว้ให้ท่านก่อนเถิด แล้วจึงค่อยฆ่าฉันตามประสงค์
อะไรบ้าง บอกมาซิอย่าชักช้า บางทีเราอาจกรุณาไว้ชีวิตแก่เจ้าได้บ้าง ถ้าหากสิ่งนั้นมีค่าสูงพอ
นกกะทาพูดขึ้นว่า ขอท่านโปรดจำไว้ให้ดี การครองชีวิตอย่างร่มเย็นเป็นสุขนั้น มีลักษณะสำคัญอยู่ 3 อย่างคือ
1. ต้องพยายามรักษาของดีที่หามาได้อย่าให้สญหาย
2. อย่าเศร้าโศกเสียใจเมื่อถึงคราวต้องเสียของดีสิ่งนั้ นไป
3. จงฟังหู ไว้หู อย่าเชื่อง่าย
....ฉันจะบอกเพียงสามข้อเท่านี้ก่อน ส่วนข้อที่ 4 นั้น สำคัญมาก ได้โปรดปล่อยฉันให้เป็นอิสระเสียครู่ก่อนเถิด แล้วฉันจะบอกสิ่งมีค่านั้นให้ หากท่านไม่เชื่อใจฉัน ฉันจะไม่ยอมบอกแก่ท่านเป็นอันขาด
ชายชราตรึกตรองอยู่สักครู่ ในที่สุดก็ตกลงใจว่า 3 ข้อแห่งการตักเตือนที่นกกล่าวมานั้นล้วนเป็นสิ่งที่
ดีมีประโยชน์ล้ำค่ากว่าราคาของนกตัวนี้ ซึ่งอย่างมากก็เพียงอิ่มเดียว เพื่ออยากทราบข้อที่ 4 อันสำคัญ เราต้องยอมปล่อยเจ้านกกะทาตัวนี้เสียสักครู่เถิด แล้วชายชราก็ปล่อยนกตัวนั้นเป็นอิสระ
....นกกะทาเมื่อได้รับอิสระภาพเช่นนั้น ก็สบัดขนแล้วก้าวเท้าไปหยุดยืนอยู่ห่างจากชายชรา พลางพูดว่า
ทำไมท่านถึงเป็นคนลืมเก่งนัก ฉันได้บอกท่านเมื่อสักครู่ว่า ให้พยายามรักษาสิ่งที่หามาได้ ทำไมปล่อยฉันให้เป็นอิสระโดยไม่ปฏิบัติตามคำตักเตือน ของฉันเล่า
ชายชรายกมือเกาศรีษะสยิ้วหน้า โกรธแค้นตัวเองที่เสียทีนกกะทา แต่แล้วเขาก็พูดว่า ช่างเถอะฉันแพ้ท่านแล้วในข้อนี้ แต่จงบอกข้อ 4 ฉันก่อนเถอะ
....ข้อที่ 4 มิใช่เป็นข้อเตือนใจท่านดอก แต่มันเป็นข่าวดีสำหรับท่าน คือในท้องของฉันมีเพชรน้ำหนึ่งซึ่งมีน้ำหนักถึง 200 กระรัต หากท่านไม่ปล่อยฉันมาเสียเช่นนี้ ท่านก็จะกลายเป็นมหาเศรษฐีผู้ร่ำรวยขึ้นมาทันที
ชายชราเสียใจล้มลงทั้งยืนนอนเกลือกกลิ้งตัวไปมากับพื ้น รำพันด้วยความโศกเศร้าที่สูญเสียสิ่งที่ล้ำค่าไป
นกจึงพูดว่า ท่านลืมหลักสำคัญข้อ 2 เสียอีกแล้ว ท่านไมปฏิบัติตามจึงต้องเดือดร้อนใจอย่างนี้ ฉันได้บอกแล้วว่าอย่าเศร้าโศกเสียใจเมื่อถึงคราวต้อง เสียของดีสิ่งนั้นไป ทำไมจึงไม่ยอมเชื่อ
ชายชรานอนตะแคงฟังนกพูด ชักได้สติขึ้นมาตามคำตักเตือน จึงหยุดรำพันแต่ก็ยังแสดงอาการเสียดายเพชรหนัก 200 กะรัตอยู่
....นกจึงพูดต่อไปว่า ท่านนี้ใช่ว่าจะจำคติข้อ 1 และข้อ 2 ของฉันไม่ได้เท่านั้น ซ้ำยังลืมข้อที่ 3 อีกด้วย ฉันบอกแล้วว่า จงฟังหูไว้หู อย่าเชื่อง่าย ไฉนทำไมไม่พิจารณาคำบอกกล่าวของฉันเสียก่อนว่า มีเหตุผลควรเชื่อได้หรือไม่เพียงไร หากท่านดำรงตนเป็นคนเชื่ออะไรง่าย ๆ โดยขาดความพิจารณาเช่นนี้ ท่านจะมีความสุขได้อย่างไร เมื่อชีวิตของท่านอยู่ท่ามกลางสังคม ที่เต็มไปด้วยความหลอกลวง
ท่านพิจารณาไตร่ตรองดูให้ดี ขณะที่ท่านอุ้มฉันอยู่เมื่อครู่นี้ ถ้าหากในท้องฉันมีเพชร 200 กะรัตจริง ท่านจะอุ้มฉันไหวเหรอ ในเมื่อท่านเป็นเพียงชายชราที่มีเรี่ยวแรงน้อยเพียงน ี้ อย่าเสียอกเสียใจไปเลย ฉันขอบอกท่านตามความเป็นจริงว่า ในร่างกายฉันไม่มีเพชรที่ว่านั้นดอก ฉันหลอกท่านเล่นต่างหาก
....ชายชราเมื่อฟังดังนั้นก็หายเศร้าโศก ลุกขึ้นยืนอย่างคนที่มีความสุข ส่วนนัยน์ตายังคงจ้องจับอยู่ที่นกกะทาตัวงาม และมีความคิดอันสูงส่ง และก่อนที่นกจะบินจากไป ก็ได้ยินคำสอนที่จับใจเป็นคำสุดท้ายว่า
แม้ท่านจะต้องสูญเสียตัวฉันไปก็ตาม อย่าได้เสียใจไปเลย ร่างกายของฉันไม่มีราคาค่างวดมากมายอะไรนักดอก อย่างไรก็ดี ฉันขอฝากคำเตือนเป็นเครื่องแทนตัวฉัน ซึ่งมันจะอยู่กับท่านชั่วอนันตกาลไว้เป็นคร้งสุดท้าย ด้วยว่า ท่านจงกลับใจเสียใหม่ ต่อไปนี้จะทำสิ่งใด อย่าผลีผลามเป็นอันขาด จงยึดหลักไว้ว่า
คิดเสียก่อนค่อยทำจงจำไว้
ทำอะไรต้องคิดทั้งหน้าหลัง
อย่าปล่อยตัวปล่อยใจตามลำพัง
ต้องเอาใจเหนี่ยวรั้งเสมอไป
ก่อนจะทำอะไรใจต้องคิด
ถูกหรือผิดสิ่งนี้ดีหรือไม่
ถ้าเห็นว่าไม่ดีมีโทษภัย
ต้องตั้งใจทำใหม่ทำให้ดี
ทำอะไรต้องคิดทั้งหน้าหลัง
อย่าปล่อยตัวปล่อยใจตามลำพัง
ต้องเอาใจเหนี่ยวรั้งเสมอไป
ก่อนจะทำอะไรใจต้องคิด
ถูกหรือผิดสิ่งนี้ดีหรือไม่
ถ้าเห็นว่าไม่ดีมีโทษภัย
ต้องตั้งใจทำใหม่ทำให้ดี
แล้วนกก็บินจากไป.................................. .
จากหนังสือนิทานธรรมคดี โดยนาวาเอก (พิเศษ) อ่อน บุญญพันธุ์.....
