ขนาดของจักรวาล
จักรวาลอันหนึ่ง โดยยาวและโดยกว้าง ประมาณ ๑,๒0๓,๔๕0 โยชน์ ( ๑ โยชน์ = ๑๖ กิโลเมตร )
ส่วนโดยรอบปริมณฑลทั้งสิ้น ( ของจักรวาลนั้น )ประมาณ ๓,๖๑0,๓๕0 โยชน์
ขนาดหนาของแผ่นดิน
ในจักรวาลนั้น แผ่นดินนี้ กล่าวโดยความหนา มีประมาณถึงเท่านี้ คือ ๒๔0,000 โยชน์
________________________________________
ขนาดหนาของน้ำรองแผ่นดิน
สิ่งที่รองแผ่นดินนั้นหรือ คือ
น้ำอันตั้งอยู่บนลม โดยความหนามีประมาณถึงเท่านี้ คือ ๔๘0,000 โยชน์
ขนาดความหนาของลมรองน้ำ
ลมอัน ( พัดดัน ) ขึ้นฟ้า ( โดยความหนา ) มีประมาณ ๙๖0,000 โยชน์ นี่เป็นความตั้ง
อยู่พร้อมมูลแห่งโลก
ขนาดภูเขาสิเนรุและต้นไม้ประจำทวีป
อนึ่ง ในจักรวาลที่ตั้งอยู่พร้อมมูลอย่างนี้นั้น มี
ภูเขาสิเนรุอันเป็นภูเขาสูงที่สุด หยั่ง ( ลึก ) ลงไปในมหาสมุทร ๘๔,000 โยชน์ สูงขึ้นไป
( ในฟ้า ) ก็ประมาณเท่ากันนั้น
ภูเขาใหญ่ทั้งหลาย คือภูเขายุคันธร ภูเขาอิสินธร ภูเขากรวีกะ ภูเขาสุทัสสนะ ภูเขาเนมินธระ
ภูเขาวินตกะ ภูเขาอัสสกัณณะ อันตระการไปด้วยรัตนะหลากๆ ราวกะภูเขาทิพย์ หยั่ง ( ลึก ) ลงไป
( ในมหาสมุทร ) และสูงขึ้นไป ( ในฟ้า ) โดยประมาณกึ่งหนึ่งแต่ประมาณแห่งภูเขาสิเนรุไปตามลำดับ
ภูเขาใหญ่ทั้ง ๗ นั้น ( ตั้งอยู่ ) โดยรอบภูเขาสิเนรุเป็นที่อยู่ของ ( จาตุ ) มหาราช เป็นที่ๆ เทวดา
และยักษ์อาศัยอยู่
________________________________________
ภูเขาหิมวาสูง ๕00 โยชน์ ยาวและกว้าง ๓,000 โยชน์ ( เท่ากัน ) ประดับไปด้วยยอดถึง ๘๔,000 ยอด
ต้นชมพู ( หว้า ) ชื่อนคะ วัดรอบลำต้นได้ ๑๕ โยชน์ ลำต้นสูง ๕0 โยชน์ และกิ่ง ( แต่ละกิ่ง )
ก็ยาว ๕0 โยชน์ แผ่ออกไปวัดได้ ๑00 โยชน์โดยรอบ และสูงขึ้นไปก็เท่ากันนั้น ด้วยอานุภาพของ
ต้นชมพู ( นี้ ) ไรเล่า ทวีปนี้จึงถูกประกาศชื่อว่า ชมพูทวีป
ก็แลขนาดของต้นชมพูนี้ใด ขนาดนั้นนั่นแหละเป็นขนาดของต้นจิตรปาฏลี ( แคฝอย ) ของพวกอสูร
ต้นสิมพลี ( งิ้ว ) ของพวกครุฑ ต้นกทัมพะ ( กระทุ่ม ) ในอมรโคยานทวีป ต้นกัปปะในอุตตรกุรุทวีป
ต้นสิรีระ ( ซึก ) ในบุพพวิเทหทวีป ต้นปาริฉัตตกะ ในดาวดึงส์ เพราะเหตุนั้นแล ท่านโบราณจารย์จึงกล่าวไว้ว่า
________________________________________
" ( ต้นไม้ประจำภพและทวีป คือ ) ต้นปาฏลี ต้นสิมพลี ต้นชมพู ต้นปาริตฉัตตะของพวกเทวดา
ต้นกทัมพะ ต้นกัปปะ และต้นที่ ๗ คือ ต้นสิรีสะ ดังนี้
ขนาดภูเขาจักรวาล
ภูเขาจักรวาล หยั่ง ( ลึก ) ลงไปในมหาสมุทร ๘๒,000 โยชน์ สูงขึ้นไป ( ในฟ้า ) ก็เท่ากันนั้น
ภูเขาจักรวาลนี้ตั้งล้อมโลกธาตุทั้งสิ้นนั้นอยู่
ขนาดของภพและทวีป
ในโลกธาตุนั้น มีดวงจันทร์ ดวงอาทิตย์ ภพดาวดึงส์ ๑0,000 โยชน์ ภพอสูร มหานรกอเวจี และชมพูทวีปก็
เท่ากันนั้น อมรโคยานทวีป ๗,000 โยชน์ บุพพวิเทหทวีปก็เท่านั้น อุตตรกุรุทวีป ๘,000 โยชน์ อนึ่ง ในโลกธาตุนั้น
ทวีปใหญ่ๆ ทวีป ๑ ๆ มีทวีปน้อยเป็นบริวาร ทวีปละ ๕00
สิ่งทั้งปวง ( ที่กล่าวมานี้ ) นั้น ( รวม ) เป็นจักรวาล ๑ ชื่อว่า โลกธาตุอัน ๑ ๑ ในระหว่างแห่งโลกธาตุ
ทั้งหลายมีโลกันตนรก ( แห่งละ ๑ ) ๒
________________________________________
๑. มหาฎีกาว่า จักรวาล ก็คือโลกธาตุ โลกธาตุได้ชื่อว่า จักรวาล ก็เพราะมีภูเขาจักรวาล ซึ่งสัณฐานดังกง
รถล้อมอยู่โดยรอบเท่านั้นเองไม่ใช่จักรวาลอัน ๑ โลกธาตุอัน ๑
๒. ท่านว่าจักรวาลหรือโลกธาตุนั้นมีมากนัก ช่องว่างในระหว่างจักรวาล ๓ จักรวาลต่อกัน มีโลกันตนรก ๑
ทุกแห่งไป โดยนัยนี้ คำว่า โลกันตนรก ก็แปลว่า นรกอันตั้งอยู่ในช่องระหว่างจักรวาล ๓ อันนั่นเอง
จักรวาลอันหนึ่ง โดยยาวและโดยกว้าง ประมาณ ๑,๒0๓,๔๕0 โยชน์ ( ๑ โยชน์ = ๑๖ กิโลเมตร )
ส่วนโดยรอบปริมณฑลทั้งสิ้น ( ของจักรวาลนั้น )ประมาณ ๓,๖๑0,๓๕0 โยชน์
ขนาดหนาของแผ่นดิน
ในจักรวาลนั้น แผ่นดินนี้ กล่าวโดยความหนา มีประมาณถึงเท่านี้ คือ ๒๔0,000 โยชน์
________________________________________
ขนาดหนาของน้ำรองแผ่นดิน
สิ่งที่รองแผ่นดินนั้นหรือ คือ
น้ำอันตั้งอยู่บนลม โดยความหนามีประมาณถึงเท่านี้ คือ ๔๘0,000 โยชน์
ขนาดความหนาของลมรองน้ำ
ลมอัน ( พัดดัน ) ขึ้นฟ้า ( โดยความหนา ) มีประมาณ ๙๖0,000 โยชน์ นี่เป็นความตั้ง
อยู่พร้อมมูลแห่งโลก
ขนาดภูเขาสิเนรุและต้นไม้ประจำทวีป
อนึ่ง ในจักรวาลที่ตั้งอยู่พร้อมมูลอย่างนี้นั้น มี
ภูเขาสิเนรุอันเป็นภูเขาสูงที่สุด หยั่ง ( ลึก ) ลงไปในมหาสมุทร ๘๔,000 โยชน์ สูงขึ้นไป
( ในฟ้า ) ก็ประมาณเท่ากันนั้น
ภูเขาใหญ่ทั้งหลาย คือภูเขายุคันธร ภูเขาอิสินธร ภูเขากรวีกะ ภูเขาสุทัสสนะ ภูเขาเนมินธระ
ภูเขาวินตกะ ภูเขาอัสสกัณณะ อันตระการไปด้วยรัตนะหลากๆ ราวกะภูเขาทิพย์ หยั่ง ( ลึก ) ลงไป
( ในมหาสมุทร ) และสูงขึ้นไป ( ในฟ้า ) โดยประมาณกึ่งหนึ่งแต่ประมาณแห่งภูเขาสิเนรุไปตามลำดับ
ภูเขาใหญ่ทั้ง ๗ นั้น ( ตั้งอยู่ ) โดยรอบภูเขาสิเนรุเป็นที่อยู่ของ ( จาตุ ) มหาราช เป็นที่ๆ เทวดา
และยักษ์อาศัยอยู่
________________________________________
ภูเขาหิมวาสูง ๕00 โยชน์ ยาวและกว้าง ๓,000 โยชน์ ( เท่ากัน ) ประดับไปด้วยยอดถึง ๘๔,000 ยอด
ต้นชมพู ( หว้า ) ชื่อนคะ วัดรอบลำต้นได้ ๑๕ โยชน์ ลำต้นสูง ๕0 โยชน์ และกิ่ง ( แต่ละกิ่ง )
ก็ยาว ๕0 โยชน์ แผ่ออกไปวัดได้ ๑00 โยชน์โดยรอบ และสูงขึ้นไปก็เท่ากันนั้น ด้วยอานุภาพของ
ต้นชมพู ( นี้ ) ไรเล่า ทวีปนี้จึงถูกประกาศชื่อว่า ชมพูทวีป
ก็แลขนาดของต้นชมพูนี้ใด ขนาดนั้นนั่นแหละเป็นขนาดของต้นจิตรปาฏลี ( แคฝอย ) ของพวกอสูร
ต้นสิมพลี ( งิ้ว ) ของพวกครุฑ ต้นกทัมพะ ( กระทุ่ม ) ในอมรโคยานทวีป ต้นกัปปะในอุตตรกุรุทวีป
ต้นสิรีระ ( ซึก ) ในบุพพวิเทหทวีป ต้นปาริฉัตตกะ ในดาวดึงส์ เพราะเหตุนั้นแล ท่านโบราณจารย์จึงกล่าวไว้ว่า
________________________________________
" ( ต้นไม้ประจำภพและทวีป คือ ) ต้นปาฏลี ต้นสิมพลี ต้นชมพู ต้นปาริตฉัตตะของพวกเทวดา
ต้นกทัมพะ ต้นกัปปะ และต้นที่ ๗ คือ ต้นสิรีสะ ดังนี้
ขนาดภูเขาจักรวาล
ภูเขาจักรวาล หยั่ง ( ลึก ) ลงไปในมหาสมุทร ๘๒,000 โยชน์ สูงขึ้นไป ( ในฟ้า ) ก็เท่ากันนั้น
ภูเขาจักรวาลนี้ตั้งล้อมโลกธาตุทั้งสิ้นนั้นอยู่
ขนาดของภพและทวีป
ในโลกธาตุนั้น มีดวงจันทร์ ดวงอาทิตย์ ภพดาวดึงส์ ๑0,000 โยชน์ ภพอสูร มหานรกอเวจี และชมพูทวีปก็
เท่ากันนั้น อมรโคยานทวีป ๗,000 โยชน์ บุพพวิเทหทวีปก็เท่านั้น อุตตรกุรุทวีป ๘,000 โยชน์ อนึ่ง ในโลกธาตุนั้น
ทวีปใหญ่ๆ ทวีป ๑ ๆ มีทวีปน้อยเป็นบริวาร ทวีปละ ๕00
สิ่งทั้งปวง ( ที่กล่าวมานี้ ) นั้น ( รวม ) เป็นจักรวาล ๑ ชื่อว่า โลกธาตุอัน ๑ ๑ ในระหว่างแห่งโลกธาตุ
ทั้งหลายมีโลกันตนรก ( แห่งละ ๑ ) ๒
________________________________________
๑. มหาฎีกาว่า จักรวาล ก็คือโลกธาตุ โลกธาตุได้ชื่อว่า จักรวาล ก็เพราะมีภูเขาจักรวาล ซึ่งสัณฐานดังกง
รถล้อมอยู่โดยรอบเท่านั้นเองไม่ใช่จักรวาลอัน ๑ โลกธาตุอัน ๑
๒. ท่านว่าจักรวาลหรือโลกธาตุนั้นมีมากนัก ช่องว่างในระหว่างจักรวาล ๓ จักรวาลต่อกัน มีโลกันตนรก ๑
ทุกแห่งไป โดยนัยนี้ คำว่า โลกันตนรก ก็แปลว่า นรกอันตั้งอยู่ในช่องระหว่างจักรวาล ๓ อันนั่นเอง
