หลวงพ่อตอบปัญหา
โดย พระภาวนาวิริยคุณ (เผด็จ ทัตตชีโว)
เรียบเรียงจากรายการหลวงพ่อตอบปัญหา ทาง DMC
คำถาม: หลวงพ่อคะก่อนนอนดิฉันสวดมนต์นั่งสมาธิทุกวัน เวลานั่งสมาธิสามารถควบคุมจิตได้ดี แต่พอหลับไป ทำไมฝันเกือบทั้งคืน ฝันว่าไปทำบุญในที่ต่างๆ พอตื่นขึ้นมารู้สึกเหนื่อยที่จริงฝันอย่างนี้น่าจะหมายถึงสิ่งดีๆ แต่ก็ฝันมากไปจนเหนื่อย จะมีวิธีแก้อย่างไรบ้าง ที่จะไม่ฝันหรือฝันน้อยกว่านี้คะ?
ความฝัน
คำตอบ: คนที่ฝันมากมาย แล้วพอตื่นขึ้นมาก็เหนื่อยหรืออ่อนเพลีย อย่ามัวไปคิดว่าฝันดีหรือฝันร้าย หรืออาจจะหมายความว่าอย่างไรเลย ขอให้ดูองค์ประกอบ ๒ อย่างนี้ก่อน คือ
๑. สุขภาพของตัวเองอ่อนแอ หรือแข็งแรงอย่างไร
๒. การถ่ายเทอากาศในห้องนอนดีไหม
เคยสังเกตกันบ้างไหม บางครั้งเราฝันว่าจมน้ำหายใจไม่ออก ถูกขังอยู่ในถ้ำ หรือไปทำบุญในสถานที่ซึ่งคนเบียดเสียดกันมากมันอึดอัด ถ้าอึดอัด แสดงว่าการถ่ายเทอากาศในห้องนอนไม่ดี หรือทางลมถ่ายเทดี แต่บางคนเอาพวกต้นพลูด่างบ้าง กล้วยไม้บ้าง ต้นอะไรต่างๆ เป็นสิบๆ กระถางมาเลี้ยงไว้ในห้องนอน ตอนดึกๆ เจ้าต้นไม้พวกนี้มันเลยดูดเอาออกซิเจนไปใช้หมด แล้วคายก๊าซคาร์บอนไดอ๊อกไซด์ออกมา เพราะฉะนั้นอากาศหายใจจึงน้อย อากาศไม่พอหายใจ อึดอัดๆ เลยฝันเป็นตุเป็นตะ ฝันเพราะขาดออกซิเจน
บางคนมีโรคเกี่ยวกับจมูกของตัวเอง เช่น เริ่มเป็นไซนัส หรือเป็นมามากแล้วหายใจไม่คล่อง จมูกตันไปหมด ยิ่งถ้านอนอยู่กับพื้นห้องคาร์บอนไดออกไซด์ที่หายใจออกมา เนื่องจากมันเป็นธาตุหนัก มันก็ลอยอยู่กับพื้นข้างๆ ตัว ก็สูดหายใจเข้าไปใหม่ ตกดึกเลยอึดอัด
กรณีเรื่องอากาศนี้แก้อย่างไร ก็ไม่ยาก ยกเตียงเข้ามานอนเสียสิ้นเรื่อง ถึงคาร์บอนไดออกไซด์มันจะมาก มันก็ตกไปอยู่ใต้เตียง เราอยู่ข้างบนก็มีออกซิเจนหายใจ หายอึดอัดได้ ต้นไม้ในห้อง หรือต้นไม้ใหญ่ใกล้หน้าต่างห้องนอน ก็จัดการโยกย้ายไปเสียไกลๆ สิ่งที่เกิดขึ้นมันมีที่มาที่ไป ควรไปดูสิว่าต้นเหตุมันคืออะไรแน่ แล้วแก้ที่ต้นเหตุถ้าป่วยก็ไปหาหมอเสีย
นี่เป็นเพียงข้อแนะนำทั่วๆ ไป ส่วนจะฝันว่าอะไร อย่ามัวไปแปล ไปแก้ฝันอยู่เลย ถ้าตื่นขึ้นมาแล้ว มันเหนื่อยมันเพลีย ก็แสดงว่าธาตุในตัวเรามันวิปริตแล้วนะ เอาไปพยากรณ์อะไรไม่ได้หรอก
คำถาม: รู้สึกว่าการนั่งสมาธิโดยกำหนดองค์พระหรือดวงแก้วเป็นนิมิต นี้เป็นสิ่งที่ทำได้ค่อนข้างยาก อีกทั้งหลังจากนั่งสมาธิแล้ว บางครั้งก็เกิดอาการมึนศีรษะบ่อย ๆ สงสัยวิธีนี้จะไม่ค่อยดีเสียแล้ว ?
คำตอบ: นั่นเป็นเพราะเรายังทำไม่ถูกวิธี ไปใช้วิธีบังคับให้เห็นหรือเพ่งแรงเกินไป คำว่า สมาธิ แปลว่า ความตั้งมั่นของจิต ในทางปฏิบัติหมายถึงการกลั่นใจ กลั่นจากใจที่ขุ่นมัวและหยาบกระด้างให้ใสและละเอียดมากขึ้น เป็นผลของการประคองใจ ไม่ใช่ผลของการบังคับใจ
วิธีฝึกสมาธิแบบง่ายๆ สบายๆ
ประคองใจกับบังคับใจนี้ไม่เหมือนกันนะ ประคองใจเป็นขั้นตอนต้นๆ ของการทำสมาธิบังคับใจคือเพ่ง การเพ่งเป็นลักษณะของการจ้อง ทำให้มึนศีรษะ ใช้ไม่ได้ ถ้าวันนี้ตั้งใจนั่งสมาธิ ประคองใจสบายๆ ไม่เอาเรื่องอะไรมาเป็นกังวล เดี๋ยวก็เป็นสมาธิได้ เพราะฉะนั้นให้เรานึกถึงองค์พระหรือดวงแก้ว นึกนะไม่ใช่จ้อง นึกเหมือนนึกถึงบ้าน นึกออกไหม ?
ถ้านึกออกให้สังเกตว่าต้องใช้แรงไหม ไม่ได้ใช้นะ เวลานั่งสมาธิขอให้นึกถึงองค์พระหรือดวงแก้ว นึกง่ายๆ เหมือนกับนึกถึงบ้าน ที่เราอยู่มานาน จนคุ้นเคย อะไรอยู่ตรงไหนก็นึกออก ไม่ต้องพยายามนึกก็เห็นเหมือนเห็นกับตา แต่โดยมากแล้วพวกเราพอลงมือนั่งสมาธิก็นึกก็เห็นเหมือนกับตา แต่โดยมากแล้วพวกเราพอลงมือนั่งสมาธิก็นึกเอาจริงเอาจัง เรามักจ้องจะเอาให้เห็น เราจึงพลาดกันตรงนี้ ลองทำตามหลวงพ่อว่านะ ถ้ายังเห็นไม่ชัด ก็เริ่มใหม่ ทำแบบสบายๆ ใจเย็นๆ
ความจริงการฝึกสมาธิน่ะ ฝึกได้ง่ายๆ ให้นึกเบาๆ เดี๋ยวเดียวก็ได้แล้ว แต่เรามักทำของง่ายให้เป็นของยาก คือนึกแรงๆ จ้องกันเค้นใจกันจริงๆ จัง เราเลยไม่ได้อะไร เหมือนการสอนธรรมะ ๘๔,๐๐๐ ข้อ ความจริงไม่ใช่เรื่องยากจนเกินไป แต่ที่เราพบปัญหาในการเรียนพระไตรปิฎกกันมาก เพราะผู้สอนมักทำของง่ายให้เป็นของยาก พอพูดถึงธรรมะ ก็พูดเสียจนเรารู้สึกว่า โอ้โฮ้...ธรรมะยาก ไม่ไหวละ แต่จริง ๆ แล้วถ้าจับหลักได้ก็ไม่เห็นมีอะไรยาก เราถูกปล่อยให้ขาดความมั่นใจ จนมักทำของง่ายให้กลายเป็นของยากอยู่บ่อยๆ
หลวงพ่ออยากให้พวกเราทุกคน มองอุปสรรคในการศึกษาธรรมะว่าเป็นเรื่องธรรมดา ที่ใคร ๆ เขาก็เคยพบและก้าวข้ามผ่านไปได้แล้ว เป็นหมื่นเป็นแสน เป็นล้านคน เพราะฉะนั้นธรรมะต้องไม่ใช่เรื่องยาก เวลาฝึกหรือศึกษาเรื่องอะไรก็ตาม โดยเฉพาะเรื่องสมาธิควรทำตามคำสอนของครูบาอาจารย์ให้ครบถ้วนทุกขั้นตอน ก่อนที่จะด่วนตัดสินว่าวิธีนี้ไม่ดี เพราะเราทำไม่ได้ จริงๆ แล้วที่มันไม่ดี เพราะเราไม่ได้ทำตามคำครู ไม่ใช่เพราะเป็นวิธีที่ทำไม่ได้