คำเตือน ! โรคหลอดเลือดสมอง “ไม่ตาย ไม่พิการ 2 ชม.ครึ่ง ต้องถึงหมอ”

       ประโยคข้างต้นเป็นคำเตือนที่ญาติและผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองต้องจำให้ขึ้นใจไว้ (ในจำนวนนี้รวมถึงผู้ที่มีภาวะความเสี่ยงด้วย ซึ่งจะกล่าวอย่างละเอียดต่อไป) สาเหตุที่เมื่อผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมีอาการที่เป็นสัญญาณสำคัญ และจะต้องให้ถึงมือแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ในรพ.ที่มีความพร้อมให้ทันภายในเวลา 2 ชั่วโมง 30 นาทีนั้น เนื่องมาจาก ภายในระยะเวลาดังกล่าว ผู้ป่วยมีโอกาสสูงมากที่จะไม่เสียชีวิตและไม่พิการ แต่หากเกินจากนี้ คุณจะมีโอกาสที่จะเสียชีวิต และพิการไปตลอดชีวิตเป็นอย่างมาก
       
       ผศ.พญ.ศิวาพร จันทร์กระจ่าง นายกสมาคมแพทย์ระบบประสาทแห่งประเทศไทย และประธานศูนย์โรคสมองภาคเหนือ ให้ความรู้ว่า คนไทยมักจะรู้จักโรคหลอดเลือดสมอง ในนามของโรคอัมพาต แต่ถ้าผู้ป่วยรายใดมีอาการไม่รุนแรงยังพอขยับได้เรียก โรคอัมพฤกษ์ ซึ่งจริงๆแล้ว โรคอัมพฤกษ์หรืออัมพาต คืออาการที่เกิดขึ้นหลังจากป่วยเป็นโรคหลอดเลือดสมองที่ไม่สามารถมาพบหมอได้ทันเวลานั่นเอง
       
       “ถ้าพูดถึงโรคหลอดเลือดสมอง ประชาชนมักเข้าใจว่า มีอาการ อัมพฤกษ์ อัมพาต การเคลื่อนไหวลำบาก ส่วนใหญ่มักพบอาการพูดไม่ชัด ปากเบี้ยว สาเหตุใหญ่ๆมาจากหลอดเลือดสมองอุดตัน หรือหลอดเลือดสมองแตก

ซึ่งปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้เมื่อดูจากพฤติกรรมของคนไทยในปัจจุบันนั้น ได้คาดการณ์กันว่า

มีคนไทยเสี่ยงที่จะป่วยด้วยโรคหลอดเลือดสมองประมาณ 10 ล้านคน”
       
       ทั้งนี้โรคหลอดเลือดสมองเป็นสาเหตุการเสียชีวิตของคนไทยเป็นอันดับ 2 รองจากอุบัติเหตุและมะเร็ง นำหน้าโรคหัวใจโรคนี้ก่อให้เกิดความพิการ และเป็นภาระค่าใช้จ่ายต่อครอบครัวตลอดจนค่าใช้จ่ายของประเทศ ประเทศไทยพบอุบัติการณ์ของโรคนี้ 690 คนต่อประชากรแสนคน มีผู้เสียชีวิตปีละ 5-6 หมื่นราย มีผู้ป่วยปีละ 2.5 แสนราย โรคนี้สามารถป้องกันได้โดยการออกกำลังกาย การปรับพฤติกรรมการกิน ไม่ควรกินเนื้อสัตว์ล้วนๆ

กินผักผลไม้ให้ได้ครึ่งหนึ่งในทุกมื้อ ลดการกินอาหารไขมันสูง และงดการสูบบุหรี่ และสามารถรักษาแล้วอาการดีขึ้นถ้าผู้ป่วยมาพบแพทย์ทันเวลา

       “คำว่าการรักษาที่ถูกต้องฉับไวก็คือ เมื่อผู้ป่วยและผู้ที่มีภาวะเสี่ยงมีอาการที่เป็นสัญญาณของโรคนี้ คือ เวียนศีรษะ เดินเซ แขนขาอ่อนแรง ชาครึ่งซีก ตาพร่ามัวหรือมองไม่เห็น พูดไม่ชัด พูดลำบาก พูดไม่ได้ หน้าเบี้ยวไปข้างใดข้างหนึ่ง สับสน สำลักบ่อย และอาจหมดสติ ให้สงสัยว่าจะมีอาการของโรคหลอดสมองอุดตัน ผู้ป่วยและคนใกล้ชิดต้องสังเกตอาการที่เกิดขึ้น และรีบไปรพ.ทันที ให้ทันเวลาใน 2 ชั่วโมงครึ่ง ซึ่งก่อนหน้านี้เรามักจะบอกว่าใน 3 ชั่วโมง แต่เนื่องจากเมื่อมาถึงรพ.แล้วมีกระบวนการตรวจก่อน จึงต้องมาให้ทันใน 2 ชั่วโมงครึ่ง เพื่อที่หมอจะได้ทำการรักษาด้วยการให้ยาละลายลิ่มเลือด เพื่อหยุดความพิการ หยุดการเสียชีวิต หากมาช้าเกินกว่า 2 ชั่วโมงครึ่ง ก็มีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น และหากเกินกว่า 3 ชั่วโมงแล้ว การใช้ยาละลายลิ่มเลือดจะมีความเสี่ยงสูงที่ผู้ป่วยจะเกิดภาวะเลือดออกในสมองและเสียชีวิตหรือพิการได้”พญ.ศิวาพรอธิบาย
       
       พญ.ศิวาพร ระบุว่า รพ.ที่จะสามารถรักษาผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองได้ ต้องเป็นรพ.ที่มีความพร้อมในการรักษา เช่น มีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางระบบประสาท มีเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆที่สามารถรองรับให้บริการได้ตลอด 24 ชั่วโมง เช่น เครื่องเอกซ์เรย์คอมพิวเตอร์สมอง (CT scan) ยาที่สามารถละลายลิ่มเลือดที่อุดตันในสมอง ห้องผ่าตัด และห้องผู้ป่วยที่สามารถให้การดูแลผู้ป่วยเฉพาะได้
       
       ด้านนพ.สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ เลขาธิการสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ(สปสช.) ระบุว่า การช่วยเหลือผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้านั้น หัวใจสำคัญคือ การสร้างเครือข่ายการให้บริการที่ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการได้อย่างง่าย จึงได้จัดแนวทางใหม่ของระบบการแพทย์ฉุกเฉินที่จะนำมาใช้ในประเทศไทยเกี่ยวกับการให้บริการการแพทย์ฉุกเฉิน

โรคหลอดเลือดสมองตีบตัน ซึ่งมีรพ.นำร่องเข้าร่วม 15 แห่งโดยเป็นหน่วยบริการที่มีศักยภาพในการช่วยเหลือผู้ป่วยได้ทันท่วงทีหากเมื่อผู้ป่วยร้องขอให้ช่วยเหลือนำส่งรพ. โดยนำร่องในหน่วยบริการที่มีความพร้อมก่อน หลังจากนั้นจะขยายในระดับภูมิภาคเพื่อให้มีศักยภาพสามารถให้การดูแลรักษาได้ในอนาคต ซึ่งการจัดบริการแนวใหม่นี้ จะช่วยลดความพิการ และการเสียชีวิตของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองได้ เป็นการพัฒนามาตรฐานและรูปแบบการป้องกันความเสี่ยงโรคหลอดเลือดสมองอย่างต่อเนื่องในประเทศไทย